Nieuwe infofiche over alcohol en zwangerschap

Alcohol is overal aanwezig in onze maatschappij. Veel vrouwen die alcohol drinken, bevinden zich in de vruchtbare leeftijd. Af en toe één glaasje tijdens de zwangerschap kan geen kwaad?! Bruin bier drinken voor een betere borstvoeding?! Hoe gek het ook klinkt, er circuleert nog steeds foute en tegenstrijdige informatie rond dit thema. Dit bespreekbaar maken als zorgverlener is belangrijk.
© VAD

Geen veilige ondergrens

Alcohol is een giftige stof, waarvan het gebruik tijdens de zwangerschap risico’s inhoudt. Naast de risico’s voor de vrouw zelf, zijn er ook verschillende risico’s voor de foetus. Ook voor en na de zwangerschap kan alcoholgebruik risico’s inhouden.

De ernst van de gezondheidsrisico’s hangt af van het tijdstip in de zwangerschap, de hoeveelheid en frequentie van het gebruik. Daarnaast spelen onder andere genetische kwetsbaarheid en omgevingsfactoren, zoals voeding, een rol. Enerzijds kan men niet bewijzen dat elk glas alcohol voor negatieve effecten zorgt. Anderzijds kunnen enkele glazen alcohol volgens bepaalde onderzoeken wel schade veroorzaken.

Door de complexiteit van de beïnvloedende factoren is het moeilijk om te onderzoeken hoeveel alcohol precies schadelijk is. Daarom is er geen veilige ondergrens en adviseren de Wereld Gezondheidsorganisatie en de Hoge Gezondheidsraad om geen alcohol te drinken tijdens de preconceptionele-, zwangerschaps- en borstvoedingsperiode.

Nieuwe infofiche

Om zorgprofessionals te ondersteunen om correcte en eenduidige info te geven, ontwikkelden we een infofiche. Hierin kom je als huisarts, gynaecoloog, vroedvrouw, neonatoloog of drughulpverlener in een oogopslag te weten wat de risico’s zijn van alcoholgebruik voor, tijdens en na de zwangerschap. De factsheet kan dienen als houvast om de patiënt juiste info te geven. Bovendien wordt er verwezen naar verschillende wetenschappelijke onderzoeken, waaronder reviews, waar je nog meer te weten kan komen over dit topic.

In deze infofiche geven we een concreet antwoord op acht vragen. We lichten er een paar uit.

Wat zijn de risico’s van alcoholgebruik vóór de zwangerschap?

Alcoholgebruik vóór de zwangerschap kan de vruchtbaarheid verminderen, zowel bij vrouwen als bij mannen.

  • De periode voor de zwangerschap is een kritische periode voor de ‘rijping’ van ei- en spermacellen. Zo hebben spermacellen ongeveer drie maanden nodig om te rijpen en te differentiëren. De finale rijping van de eicel duurt ongeveer één maand. Alcoholgebruik kan dit proces bemoeilijken, wat ervoor zorgt dat de vruchtbaarheid tijdelijk vermindert.
  • Bovendien kan alcoholgebruik ei- en spermacellen beschadigen. Zo kan alcoholgebruik, in de weken rondom de bevruchting, door zowel mannen als vrouwen, het risico op foetale sterfte en een miskraam (later in de zwangerschap) vergroten. 
  • Er is geen bewezen veilige ondergrens voor alcoholgebruik tijdens deze periode. Het advies in België voor zowel mannen als vrouwen is om geen alcohol te drinken vanaf een drietal maanden vóór men zwanger wil worden.

Waarom is het alcoholgebruik van de moeder schadelijk voor de foetus?

  • Via de placenta komt alcohol bij de foetus terecht. Hierdoor is de alcoholconcentratie in het weefsel van de foetus quasi gelijk aan die in het bloed van de moeder.
  • Alcohol en zijn toxische afbraakstoffen worden trager afgebroken omdat de foetale weefsels nog niet volgroeid zijn. Hierdoor blijft de foetus langer en intenser blootgesteld aan alcohol dan de moeder.
  • Het zenuwstelsel van de foetus is sowieso zeer gevoelig aan de toxiciteit van alcohol.
  • Kleine hoeveelheden alcohol kunnen al een gezondheidsrisico vormen voor het ongeboren kind. Daarom is de veiligste optie om geen alcohol te drinken.

Wat als de zwangere vrouw ontwenningsverschijnselen vertoont?

  • Bij vrouwen met een afhankelijkheid is adequate medische begeleiding nodig om het alcoholgebruik te stoppen of af te bouwen. Ontwenningsverschijnselen kunnen optreden bij een stop of vermindering van (bijna) dagelijks alcoholgebruik.
  • Een delirium tremens (of ernstige ontwenning) tijdens de zwangerschap houdt grote risico’s in voor zowel zwangere vrouw als foetus en kan zonder medische begeleiding dodelijk zijn voor beiden.
  • Een zwangere vrouw die ontwent, dient nauw opgevolgd te worden door een medisch team. Een internationale richtlijn adviseert om o.a. bloedonderzoek te doen, regelmatig parameters op te volgen, een gevalideerde ontwenningsschaal (CIWA-Ar) te gebruiken, en indien nodig een zo laag mogelijke dosis benzodiazepines toe te dienen.
  • Aangezien benzodiazepinegebruik ook risico’s inhoudt voor de foetus, dient een gynaecoloog de toestand van de baby nauw op te volgen.

Lyssa Toyinbo
Zwangerschap