ESPAD 2015: tieners drinken en roken minder, maar gebruik NPS, gamen en gokken nopen tot bezorgdheid.

Roken en drinken onder 15-16-jarige scholieren vertoont een dalende trend. Het gebruik van illegale drugs bleef stabiel, maar op een hoog niveau, terwijl dit tussen 1995 en 2003 nog toenam. De resultaten van het ‘European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs’ (ESPAD) nopen wel tot bezorgdheid over het gebruik van NPS en over gamen en gokken.

Sinds 1995 werd de ESPAD-studie om de vier jaar uitgevoerd. De dataverzameling gebeurde in 2015 voor de zesde keer en daarmee werd een periode van twintig jaar overbrugd. In totaal namen 96.043 scholieren uit 35 Europese landen deel, via het invullen van een anonieme vragenlijst op school.

Het ESPAD-onderzoek 2015 geeft informatie over de ervaringen en percepties van scholieren over gebruik van tabak, alcohol, illegale drugs, snuifmiddelen en medicatie. In deze jaargang werd voor het eerst gevraagd naar het gebruik van nieuwe psychoactieve stoffen (NPS) en ook problematisch gebruik van internet en online gamen en gokken kwamen aan bod.

Tieners drinken en roken minder, maar occasioneel zwaar alcoholgebruik is nog steeds een aandachtspunt

Wat betreft roken laten de resultaten heel wat positieve ontwikkelingen zien, zowel in ooit-gebruik, gebruik tijdens de laatste 30 dagen en dagelijks gebruik. 54% van de jongeren zei dat ze nooit hadden gerookt, terwijl minder dan een kwart (21%) aangaf momenteel te roken (laatste 30 dagen). Het aandeel van de scholieren dat dagelijks begon te roken voor de leeftijd van 13 jaar daalde van 10% naar 4% over de laatste 20 jaar. Dagelijks roken, evenals vroeg daarmee starten, kwam vaker voor bij jongens dan meisjes, maar de genderkloof verkleinde de laatste 20 jaar. Dat was ook voor roken in het algemeen zo. Ondanks de strenge regels voor tabak in de meeste landen, zei meer dan 60% van de adolescenten relatief gemakkelijke toegang te hebben tot tabak.

Alcoholgebruik onder jongeren in Europa blijft hoog, maar ook hier wezen de ESPAD resultaten op een aantal positieve trends. Ooit-alcoholgebruik daalde van 89% tot 81% tussen 1995 en 2015 en gebruik van alcohol in de laatste 30 dagen daalde van 56% tot 47%.

De prevalentie van 'occasioneel zwaar alcoholgebruik' bleef daarentegen de afgelopen 20 jaar stabiel. 35% van de scholieren rapporteerde de afgelopen maand occasioneel zwaar alcoholgebruik. Meer dan driekwart van de respondenten (78%) gaf aan relatief gemakkelijk aan alcohol te kunnen geraken.

Gebruik van illegale drugs blijft stabiel maar hoog

18% van de scholieren zei ooit illegale drugs gebruikt te hebben, al variëren de percentages sterk over de ESPAD-landen (van 6% tot 37%). Na een algemene opwaartse trend tussen 1995 en 2003 bleef de prevalentie van illegaal druggebruik sindsdien stabiel. Wel waren er 10 landen waar meer dan 25% van de jongeren ooit illegale drugs gebruikte.

Gebruik van cannabis kwam het meest voor. Gemiddeld 16% van de scholieren gaf aan ooit cannabis gebuikt te hebben. Gemiddeld had 7% van de studenten in de afgelopen 30 dagen cannabis gebruikt. Tussen 1995 en 2015 nam zowel het ooitgebruik van cannabis (van 11% naar 17%) als het gebruik in de laatste 30 dagen (van 4% naar 7%) toe. In 2003 bereikte de prevalentie van ooitgebruik een piek (19%) om nadien een lichte daling in te zetten naar 17%.

30% van de scholieren zei dat cannabis gemakkelijk verkrijgbaar is. De waargenomen beschikbaarheid van andere illegale drugs was relatief laag: ecstasy (12%), cocaïne (11%), amfetamine (9%), methamfetamine (7%) en crack (8%).

Over alle ESPAD-landen heen, gaf 4% van de scholieren aan dat ze ooit NPS gebruikten: de percentages variëren tussen 1% en 10%. 3% (1%-8%) zei dat ze in het afgelopen jaar NPS hadden gebruikt. Gemiddeld lijken NPS vaker te worden gebruikt dan amfetaminen, ecstasy, cocaïne of LSD. Een trend om op te volgen dus.

Internetgebruik, gamen en gokken

Aangezien het internet nu integraal deel uitmaakt van het dagelijks leven, moeten “de ontwikkeling van patronen van problematisch gebruik bij kinderen en adolescenten nauwlettend worden gevolgd en onderzocht” zo stellen de ESPAD-onderzoekers. In de meest recente enquête werden vragen opgenomen over hoeveel en waarom het internet werd gebruikt. Daarbij lag de focus op zes activiteiten: gebruik van sociale media, zoeken naar informatie/surfen, streaming/downloaden, online gamen, online voor geld gokken en kopen/verkopen.

Gemiddeld gebruikten scholieren het internet op 5,8 dagen per week. Meisjes (83%) gebruikten vaker dan jongens (73%) regelmatig sociale media (vier of meer dagen in de laatste week). Online gamen kwam meer voor bij jongens dan meisjes (39% tegenover 7%). In alle landen hadden meer jongens dan meisjes al ooit gegokt (23% versus 5% gemiddeld) en meer jongens dan meisjes gokten frequent in het afgelopen jaar (12% versus 2%).

De ESPAD-Groep zegt bezorgd te zijn over de populariteit van online gamen en gokken bij scholieren: "Maatregelen om te voorkomen dat jongeren problemen krijgen met gokken, zoals schulden, psychische stoornissen of sociale nadelen zijn van hoge prioriteit”.

Het volledige rapport: www.espad.org/report/home/